ေတာင္အေမရိကတိုက္

ေတာင္အေမရိကတိုက္
________________________

ကမ ၻာ့တိုက္ၾကီး ရ- တိုက္ထဲတြင္ အာရွ ၊
အာဖရိက ႏွင့္ ေၿမာက္အေမရိကၿပီးလွ်င္
စတုထၳ အၾကီးဆံုးတိုက္ၿဖစ္သည္ ။
ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၆၈၈၀ရ၀၀ က်ယ္၀န္းၿပီး
လူဦးေ၇ထူထပ္သည့္ၿမိဳ ့မ်ားစြာ ၊
ေခတ္သစ္အေဆာက္အဦးမ်ားစြာ ႏွင့္
ယဥ္ေက်းမွဳေပါင္းမ်ားစြာရွိေသာ္လည္း
လူေနထိုင္ၿခင္းမရွိေသးသည့္ ေနရာမ်ားစြာ
က်န္ရွိေသးသည့္ေဒသၿဖစ္သည္ ။

ကမ ၻာ့အၾကီးဆံုးေတာင္တန္းမ်ားထဲတြင္
ပါ၀င္သည့္ အင္ဒီး ေတာင္တန္းသည္
ေတာက္အေမ၇ိကတိုက္ တခုလံုးနီးနီး
အေနာက္ဖက္ေဒသတြင္ေတာင္ေၿမာက္
သြယ္တန္းေနသည္ ။
ဘိုလီးဗီးယားနိင္ငံ၏ တခ်ိဳ ့ၿမိဳ ့မ်ားသည္
ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာၿပင္အၿမင့္ ေပ - ၁၂၀၀၀ ေက်ာ္သည့္
အင္ဒီးေတာင္တန္း၏အၿမင့္ပိုင္းေတာင္ထိပ္မ်ားရွိရာ
Altiplano ေဒသတြင္တည္ရွိသည္ ။

ဤေဒသတြင္ ကမ ၻာ့အၿမင့္ဆံုး ကူးသန္း
သြားလာနိုင္ေသာ Lake Titicaca အမည္ရွိ
ေရကန္ႀကီးသည္ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာၿပင္အထက္
၁၂၅၀၀ - ေပ အၿမင့္တြင္တည္ရွိသည္ ။
ေရွးတခ်ိန္က ကမ ၻာ့သမိုင္းတြင္ထင္ရွားသည့္
Inca အင္ပါယာ သည္ဤေဒသတြင္တည္ရွိခဲ့သည္ ။

ေတာင္အေမရိကတိုက္၏အရွည္ဆံုးၿမစ္ၿဖစ္သည့္
အေမဇံုၿမစ္သည္ပီရူးနိင္ငံ အင္ဒီးေတာင္တန္းမွ
ၿမစ္ဖ်ားခံကာ ဘရာဇီးနိင္ငံတြင္အမ်ားဆံုး
ၿဖတ္ေက်ာ္ၿပီး အတၱလန္တိတ္သမုဒၵရာထဲသို ့စီး၀င္သည္ ။

ကမၻာ့အၾကီးဆံုးအၿမဲစိမ္းအေမဇံုမိုးသစ္ေတာသည္
စတုရန္းမိုင္ ၁.၄ သန္း ခန္ ့က်ယ္၀န္းၿပီး ထိုအထဲတြင္
လူသူမသိေသးသည့္အပင္မ်ိဳးစိတ္ေပါင္းမ်ားစြာႏွင့္
ကုန္းေန ၊ ေရေန သတၱ၀ါမ်ားစြာရွင္သန္က်က္စား
လွ်က္ရွိသည္ ။

ဗင္နီဇြဲလားနိင္ငံရွိ Angel Falls ေရတံခြန္သည္
အၿမင့္ေပ ၃၂၁၂ - ေပ အၿမင့္မွစီးဆင္းေနသည့္
ကမ ၻာ့ အၿမင့္ဆံုး အဆက္မၿပတ္စီးဆင္းေနသည့္
ေရတံခြန္ၿဖစ္သည္ ။

Iguaçu Falls ေရတံခြန္သည္ ဘရာဇီးနိင္ငံ ႏွင့္
အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံ နယ္စပ္တြင္တည္ရွိၿပီး
ေတာင္အေမရိကတိုက္၏ထူးၿခားသည့္
သဘာ၀ အလွတခုၿဖစ္သည္။

အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံအလယ္ပိုင္းရွိ Pampas
အမည္ရၿမက္ခင္းလြင္ၿပင္သည္
ေတာင္အေမရိကတိုက္၏ ထင္ရွားသည့္ေနရာ
တခုၿဖစ္သည္ ။
၁၈ -ရာစုေနာက္ပိုင္းမွစ၍ ထိုေနရာတြင္
က်က္စားသည့္ ႏြားရိုင္းမ်ားကို ဖမ္းဆီးသည့္
gauchos ေခါ ္ Cowboys မ်ားေပါ ္လာခဲ့သည္ ။

Gauchos မ်ားသည္ေတာင္အေမရိကေဒသ၏
လူစြမ္းေကာင္းမ်ား အမွတ္သေကၤတၿဖစ္ေသာေၾကာင့္
cattle on the pampas ဟုတင္စားေခါ ္ေ၀ါ ္ၾကသည္ ။
ေတာင္အေမရိကတိုက္တြင္ ကႏ ၱာရ ၃ - ခုတည္ရွိသည္ ။

၄င္းတို ့မွာ ေတာင္အေမရိကေတာင္ဖက္ ၊
အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံတြင္တည္ရွိကမ ၻာေပါ ္ တြင္
တတိယ အၾကီးဆံုး Patagonia ကႏ ၱာရ ၊
ပီရူးနိင္ငံအေနာက္ဖက္ကမ္းရွိ Sechura ကႏ ၱာရ ၊
ခ်ီလီနိင္ငံေၿမာက္ဖက္ရွိ Atacama တို ့ၿဖစ္သည္ ။

ေတာင္အေမရိကတြင္ေနထိုင္သည့္လူဦးေရမွာ
သန္း ၄၀၀ ေက်ာ္သာရွိၿပီးကမ ၻာ့လူဦးေရ၏ ၆ % ခန္
သာေနထိုင္ၾကကာ ထိုလူဦးေရ၏ ထက္၀က္ခန္ ့မွာ
ဘရာဇီး နိင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသည္ ။

ဤေဒသမွ ေဒသခံမ်ား၏ အဓိက အင္ပါယာမွာ
Inca အင္ပါယာၿဖစ္ခဲ့ၿပီးသူတို ့၏အၿမင့္ဆံုး အခ်ိန္သည္
ေအဒီ ၁၅ - ရာစုေခတ္အခ်ိန္မွၿဖစ္သည္ ။
၁၆ -ရာစုအစတြင္စပိန္မ်ားေရာက္လာၿပီးေနာက္
Inca အင္ပါယာေခတ္ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ရသည္ ။

ေတာင္အေမရိကနိင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသူမ်ားသည္
ၿခားနားသည့္သမိုင္းေနာက္ခံမ်ားစြာမွ
ဆင္းသက္လာၾကသူမ်ားၿဖစ္သည္ ။
အဓိက လူမ်ိဳးအုပ္စု ၃ - စုရွိခဲ့ကာ ေဒသခံလူမ်ိဳးမ်ား ၊
စပိန္ႏွင့္ေပါ ္တူဂီေဒသမွဥေရာပတိုက္သားမ်ား ၊
အာဖရိကတိုက္မွေခါ ္ေဆာင္လာခဲ့သည့္လူမဲကၽြန္မ်ားမွ
ေရာေႏွာဆင္းသက္လာသူအမ်ားစုၿဖစ္သည္ ။

ေတာင္အေမရိကတိုက္တြင္နိင္ငံ ၁၁ -နိင္ငံ ႏွင့္
ၿပင္သစ္ကိုလိုနီနယ္တခုပါ၀င္သည္ ။
နိင္ငံ ၁၂ - နိင္ငံမွာ အာဂ်င္တီးနား ၊ ဘိုလီဗီးယား ၊
ဘရာဇီး ၊ ခ်ီလီ ၊ ကိုလံဗီယာ ၊ အီေကြဒိုး ၊
Guyana ၊ ပါရာေဂြး ၊ ပီရူး ၊ Suriname ၊ ဥရုေဂြး ႏွင့္
ဗင္နီဇြဲလားနိင္ငံတို ့ၿဖစ္သည္ ။

ဘရာဇီးနိင္ငံသည္ေတာင္အေမရိကတိုက္တြင္
အၾကီးဆံုးနိင္ငံၿဖစ္ၿပီး ၊ ကမ ၻာ့ေတာင္ဖက္အက်ဆံုးၿမိဳ ့မွာ
အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံရွိ Ushuaia ၿမိဳ ့ၿဖစ္သည္ ။

ေတာင္အေမရိက ၉ -နိင္ငံတြင္စပိန္ဘာသာစကားကို
ေၿပာဆိုၾကၿပီး ၊ ဘရာဇီးနိင္ငံတြင္ ေပါ ္တူဂီ ဘာသာစကား ၊
Guyana နိင္ငံတြင္အဂၤလိပ္ဘာသာစကား ၊
Suriname နိင္ငံတြင္ ဒါတ္ခ်္ဘာသာစကား ၊
ၿပင္သစ္ကိုလိုနီေဒသတြင္ၿပင္သစ္ဘာသာစကားကို
အဓိကေၿပာဆိုၾကသည္ ။
သို ့ေသာ္ သန္းခ်ီသည့္လူမ်ားမွာလဲ ေဒသခံ
ဘာသာစကားမ်ားၿဖစ္သည့္ Quechua ႏွင့္ Aymara
ဘာသာစကားကိုေၿပာဆိုေနၾကဆဲဟုဆိုသည္ ။

Credit:(အကယ္ဒမီ)